Konfigürasyon Yönetimi Nedir? Neden Önemlidir?
Bu yazımda kalite yönetiminin bir alt dalı olan Konfigürasyon Yönetimi (Configuration Management (CM)) konusuna özet bir bakış atacağız. Oldukça kapsamlı bir kalite programı olan Konfigürasyon Yönetimi, sektör ve ürün özelinde farklı uygulamalara sahip olsa da temelde aynı amaca hizmet eder. Bu nedenle bu yazım ile değerli bir süreç olan Konfigürasyon Yönetimi konusunda bir farkındalık oluşturmak ve sizleri fikir sahibi yapmayı amaçladım.
Seri üretime yönelik bir ürünü tasarladınız ve üretime hazırsınız. Bu aşamaya kadar tasarım sürecinde DFM ve DFT çalışmalarını da olması gibi yönettiğinizi varsayalım. Ürün, seri üretime geçtiğinde oldukça kritik ve süreklilik gerektiren bir yönetim görevimiz daha olur, Konfigürasyon Yönetimi (CM). Örneğin endüstriyel bir makine üretiyor olalım. Üretilen serideki makinenin her dişlisini, yayını, otomasyonunu, yazılımını, tedarikçilerini hatta vidasını, somununu kayıt altına almalı ve takip edebilmelisiniz. Özetle nihai ürünü oluşturmak için pek çok alt parça kullanılıyorsa konfigürasyon yönetimi kaçınılmaz olur.
Konfigürasyon yönetimi, üretimin olduğu her alanda değerlidir.
Konfigürasyon: Bir ürünün fiziki, donanımsal, yazılımsal, işlevsellik ve standartlara uyguluk yönünden tanımı ve özellikleridir.
Konfigürasyon Yönetimi: Bir ürünün yaşam döngüsü süresince konfigürasyonunun, güncellemelerinin, değişimlerinin, sahanın, dokümantasyonlarının takibi ve desteğini kapsayan bir kalite yönetim iş bütünüdür.
Bir ürünü ürettiğinizde ürünün yaşam döngüsü başlar. Ürün sahada olduğu sürece sizin ile her şartta bağlantılıdır. Hal böyleyken sahada ürünün hizmete devam edebilmesi adına sizin desteğiniz önemlidir. Peki bu nasıl sağlanır?
Konuyu her zaman olduğu gibi alanım olan gömülü sistemler özelinde vereceğim örnekler ile pekiştirmeye çalışacağım. Özellikle gömülü sistemler gibi pek çok disiplinin harmanlandığı alanlar söz konusu olduğunda bu durum daha da çetrefilli bir hal alabilmektedir. Bir örnekle devam edelim.
Endüstriyel kontrol sağlayan elektronik bir ürününüz var ve bu ürününüz yılda 10.000 adet üretiliyor olsun. Ürünün şimdilik 10 farklı müşterisi olsun ve bu sayı gelecekte artabilir olsun. Dahası her müşteriniz sizden aynı donanım için farklı bir Firmware (FW) talebinde bulunuyor olsun. Müşterilerinizin dönem dönem güncelleme talepleri mutlaka olacaktır. Aynı müşteriler ürünlerini bir takım donanımsal farklılıklarla da sipariş edebilsin. Hatta tek bir müşteri farklı partilerde, farklı donanım konfigürasyonu sipariş edebiliyor olsun. Devam edelim, müşteri sahasında bulunan bazı ürünleri için özel yazılım güncellemeleri ve kütüphane revizyonları talebinde bulunsun. Bu tip müşteri taleplerini arttırmak her zaman olası.
Müşteri taraflı olan talepler dışında, güncelleme ve ürün yenileme gerekliliği üretici kaynaklıda oluşabilir veya gerekebilir. Örneğin yeni parti ürününüzü farklı bir İşlemci (MCU) ile sundunuz, İşletim Sistemini (OS) yenilendi, kullandığınız modül veya bileşen güncellendi gibi gibi. Tedarik zinciriniz değişti örneğin. Ancak bu değişimler olurken 2 yıl içinde 20.000 adet ürünü de piyasaya sürdüğünüzü kabul edelim. Bu süre zarfında müşterilerden sürekli güncelleme talebi geliyor, ürün arızalanabiliyor, yenisi veya sahada kurulu sisteme uygun eski sürüm ürün talep edilebiliyor. Bir bileşen özelinde sahada fark edilen ciddi bir kalite sorunu çıktı ve ürünleri çağırmanız veya yerinde müdahale etmeniz gerekiyor ama bu sorunlu ürünler kimde ve nerede? Tüm bu süreçleri nasıl yönetirsiniz?
Eğer tasarım süreciyle başlayıp ürün yaşam döngüsü boyunca Konfigürasyon Yönetimi yapmazsanız, üzgünüm yönetemezsiniz. Yönetemezseniz ciddi kalite sorunları yaşarsınız. Bu süreçte yaşayacağınız sorunlar zaman, para ve prestij kaybına yol açacaktır. Ürünün ve işletmenin geleceğini tehlikeye atan bu durumlar aynı zamanda markalaşmanın önünde ciddi bir engel olacaktır.
Konfigürasyon Yönetimi daha önce de belirttiğim gibi bir kalite konusudur. Öncelikle bünyenizde kalite biriminiz veya daha küçük bir işletmeyseniz bir personeliniz olmalı.
Ancak şu unutulmamalıdır ki kalite ve konfigürasyon yönetimi işletmenin tüm çalışanlarının sorumluluğudur. Kalite birimi bu sürecin yönetiminde daha aktiftir.
Ürün yaşam döngüsü süresince kullanılacak olan CM, ürünün tasarım aşamasından itibaren devreye girer ve ürün sahada aktif olduğu sürece ürünü yönetebilmenizi sağlar. Anlaşılabilir olması açısından şu örneği vermek isterim.
Elimizden düşürmediğimiz akıllı telefonları gözümüzün önüne getirelim bir an. Bu telefonlara bir akşam güncelleme geliyor. Oysa sizin kullandığınız marka-model telefonun dünyada her bölge veya ülke için farklı sürümleri üretilebiliyor. Eğer sizin telefonunuza ait olmayan bir güncelleme size gelir ve siz bu güncellemeyi bir şekilde yaparsanız pek çok sorun ile karşılaşırsınız hatta telefonunuz bir daha açılmayabilir. Ancak şu var ki elinizdeki telefon böyle bir hata yapmaz. Siz özellikle manuel bir şekilde farklı bir sürümü güncellemek isteseniz de bunu yapmaz ve kendini korur. Peki doğru sürümü nasıl ayırt etti? Basitçe, var olan yazılım yeni sürüm ile kullanılan donanımın uyumluluğunu denetledi ve uyumlu ise izin verdi. Basit bir yazılım çözümü gibi görünüyor olabilir ama bunun kusursuz olarak işletilmesi Konfigürasyon Yönetiminin bir sonucudur.
Donanıma verilen kodlar, donanımı oluşturan bileşenlerin kodları, donanımın üretim zamanı, üzerinde çalışan Bootloader ve FW sürümleri, OS sürümü, donanımın sürümü, PCB’ nin sürümü, donanıma uygun BSP sürümü, uyumlu ürün listesi, ürün geçmişi, orijini ve kim için üretildiği, ürünü oluşturan bileşenlerin tedarikçileri, üretim ve tasarımda kullanılan araçlar ve kütüphaneler, üretim teknikleri gibi pek çok bilginin ürün özelinde kaydı bunu mümkün kılar. Yani en öncelikli ihtiyacımız DOKÜMANTASYON…
Tüm bu bilgiler ışığında üretilen ürüne bir seri numara iliştirilir. Bu seri numara aslında ürünün kimliğidir. Bu kimlik bilgisi öncelikle ürünü takip etmemizi sağlar. Bu seri numara üretici bünyesinde eşsizdir ve müşteri tarafında da görülebilir bir numaradır. Ancak üretici tarafında bu seri numaranın altında ürünü oluşturan alt donanımların ve yazılımlarında kodları bulunur. Bu kodlar sayesinde ürünü oluşturan bileşen uyumları denetlenebilir, gereken değişim ve güncellemeler yönetilebilir olur. Ürüne kimlik numarası verme konusu detaylı bir konudur ve ürün türüne göre değişiklik gösterir. Üretici, uyguladığı standartlara ve işletim biçimine uygun bir kodlama kullanabilir. Bu konuya daha detaylı olarak bir başka yazımda değineceğim. Şimdilik bu kadarı önemini belirtmek açısından yeterlidir sanıyorum.
Araçlar:
Konfigürasyon Yönetimi herhangi bir yazılım veya araç tekelinde olan bir süreç değildir. Bir kalite anlayışı ve uygulamasıdır. Bunun için özellikle şunu kullanmalısınız diyeceğim bir araç yok. İşin kapsamına göre bir Excel Tablosu ile yönetebileceğiniz gibi, kapsam genişledikçe üretim modülleri özelleştirilmiş ERP yazılımları kullanmanız gerekebilir. Buna destek olarak Proje Yönetimi Yazılımları, Versiyon Takip ve Yönetim Yazılımları (SVN, GIT, JIRA(CMJ) vs.), Görev ve Hata Yönetim Yazılımları, Doküman Yönetim ve Kalite Yazılımları kullanılabilir.
Standartlar:
Konfigürasyon Yönetiminde alana göre pek çok standart veya yöntem bulabilirsiniz. Sektöre göre zorunlu kullanmanız gereken standartlar olduğu gibi, kurum kültürünüze yatkın ve işletilebilir olduğunu düşündüğünüz standart veya yöntemleri de kullanabilirsiniz. Fikir vermesi açısından AS9100-RevD, ISO10007, Mil-HDBK-61a, EIA-649-a, DO-178C gibi standartları inceleyebilirsiniz.
Sonuç olarak;
Karmaşık gibi görünen Konfigürasyon Yönetimi, ağırlıklı olarak Savunma Sektörü gibi standart ve kalite politikalarının daha yoğun ve sıkı takip edildiği sektörlerde kullanılıyor gibi görünse de aslında üretimin olduğu her sektörde uygulanması gerekli bir süreçtir. Özellikle globale üretim yapıyorsanız bu kaçınılmaz. Globale üretim yapan firmaların Konfigürasyon Yönetimi uygulamadan bunun altından kalkması mümkün değildir. Ülkemizde de savunma sektörü dışında özellikle karmaşık süreçlere sahip yazılım, endüstriyel elektronik, endüstriyel makine-ekipman ve tüketici elektroniği üreten firmalarımızın da bu süreci işlettiğini görebiliyoruz. Konfigürasyon Yönetimi, tasarımdan üretime, talep yönetiminden, düşük hata hedefi, yüksek verim ve sahada ürün takibi gibi konularda ciddi katkılar sunmaktadır.
Esen Kalın.
Uğur TARLACI / Ocak 2024
ugurtarlaci@yahoo.com
